Από διάφορες πηγές της κυπριακής ιστορίας και ιδιαίτερα της εκκλησιαστικής, όσο και της πενιχρής από συγγραφικής άποψης μοναστηριολογίας, συμπεραίνεται πως, η λειτουργία του γυναικείου μοναχισμού στην Κύπρο δεν πρέπει να ήταν συνεχόμενη. Η σκοτεινότερη περίοδος, όσον αφορά γραπτές πηγές και άλλες μαρτυρίες, περί του κυπριακού γυναικείου μοναχισμού, θεωρείται εκείνη των αραβικών επιδρομών στο νησί (6ος – 9ος αιώνας). Περίοδος άκρως δύσκολη, κατά την οποίαν οι κάτοικοι προσπαθούσαν να γλυτώσουν τη ζωή τους από το βαρβαρικό μένος των επιδρομέων. Κατ’ αυτήν, δεν γίνεται οποιαδήποτε αναφορά παρουσίας μοναζουσών στην Κύπρο, σε αντίθεση με ασκητές, που έφτασαν κατά ομάδες από την αραβοκρατούμενη Άγια Γη και με τους αγώνες, τα παλαίσματα και τις προσευχές τους, καθαγίασαν από άκρη σε άκρη το νησί. Δεν αποκλείεται όμως, κατά την αναφερόμενη περίοδο, να υπήρξαν και κάποια σημάδια γυναικείου μοναχισμού, αφού παρά τα οποιαδήποτε προβλήματα και εμπόδια, ο εκχριστιανισμός των κατοίκων συνεχιζόταν. Είναι γνωστό πως, η μεγάλη περίοδος των αραβικών επιδρομών στην Κύπρο, συνέπεσε «συν τοις άλλοις» και με τα τραγικά γεγονότα της εικονομαχίας που συγκλόνισαν την βυζαντινή αυτοκρατορία. Κατά την διάρκεια της εικονομαχίας, πολλοί εικονολάτρες χριστιανοί, ανάμεσα στους οποίους και μοναχοί, στην προσπάθειά τους να σωθούν από τον φανατικό κατατρεγμό των εικονομάχων, κατέφυγαν στην Κύπρο. Εκείνα τα χρόνια, ένας σημαντικός αριθμός Κυπρίων παρέμενε ακόμα προσκολλημένος στην λατρεία των ειδώλων. Η πνευματική ζωή των ανθρώπων του νησιού βρισκόταν στα σπάργανά της και το κυριότερο, ο μοναχισμός μόλις είχε αρχίσει να κάνει τα πρώτα του βήματα. Και να φώλιαζε ο μοναχικός πόθος σε ορισμένες γυναικείες ψυχές, μπροστά στις προαναφερθείσες συνθήκες της εποχής, θα καταλάγιαζε και θα έσβηνε.
Παρά ταύτα όμως, υπήρξαν περίοδοι, κατά τις οποίες μαρτυρούνται, έστω και μερικές περιπτώσεις Κυπρίων ασκητριών. Ευάριθμες μεν οι γνωστές, για τις οποίες διασώθηκαν ελάχιστα στοιχεία, ίσως περισσότερες μετά των αγνώστων, τις οποίες η Θεία Πρόνοια, θέλησε να κρατήσει σε πλήρη επίγεια αφάνεια. Τα πολλά ασκητήρια που διασώζονται μέχρι τις μέρες μας, σε διάφορες περιοχές του νησιού, αρκετά των οποίων χρονολογούνται από την Πρωτοχριστιανική Περίοδο, μαρτυρούν αδιάψευστα την ύπαρξη ασκητικού βίου από χριστιανούς, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται και αρκετοί ντόπιοι, άνδρες και γυναίκες. Συγκαταλέγονται, αφού, καθώς προλέχθηκε, στην Κύπρο έφτασαν και πολλοί ερημίτες – ασκητές από την γειτονική Αγία Γη. Η μεγάλη τιμή γυναικών Αγίων στο νησί, παραπέμπει στην πρώιμη ακμή γυναικείου ασκητισμού στην Κύπρο.
Ανάμεσα στις θεοφόρες ασκήτριες, η παρουσία των οποίων καθαγίασε τα χώματα του νησιού, εξέχουσα θέση κατέχει η Αγία Βριένη ή Βρυώνα, η οποία έζησε βίο ασκητικό, σε απόμερη παραθαλάσσια τοποθεσία, πλησίον του χωριού Μανδριά της Πάφου. Πιστεύεται ότι, η Αγία Βριένη καταγόταν από τα μέρη της περιοχής όπου ασκήτεψε και έζησε κατά την Πρώιμη Βυζαντινή Περίοδο. Μετά την οσιακή της κοίμηση και την καθιέρωσή της στην συνείδηση των Ορθοδόξων ως Αγίας, δίπλα από το ασκητήριο της κτίστηκε ναός, τιμώμενος στο άγιο όνομά της. Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1980, δίπλα από το σπηλαιώδες κατοικητήριο της Αγίας, σώζονταν ερείπια του ναού. Η μνήμη της οσίας τιμάται από την Κυπριακή Εκκλησία στις 30 Αυγούστου. (*Μοναχός Χαρίτων Σταυροβουνιώτης, Κυπριακαί Σπουδαί, τόμος ΟΓ΄, σελ. 75.)
Μέσα στις σελίδες του βιβλίου, θα δείτε και για τα πιο κάτω:
Εισαγωγή
Ιστορική πορεία
Διακόνισσες – Υπηρέτριες σε ανδρικὰ μοναστήρια
Oργανωμένος γυναικείος μοναχισμός στην Κύπρο
Ο κατ’ οίκον γυναικείος μοναχισμός στην Κύπρο
Επανεμφάνιση κυπριακού γυναικείου μοναχισμού (Αγγλοκρατία)
Ο γυναικείος μοναχισμός στα μετά την ανεξαρτησία χρόνια
Κυπρίες μοναχές σε μοναστήρια εκτός Κύπρου
Μοναχές που ακολουθούν το Παλαιό Εκκλησιαστικό Εορτολόγιο
Η ζωή στο μοναστήρι
α) Εισδοχή, β) Μοναχικά Στάδια (Προδόκιμη, Δόκιμη, Ρασοφόρα, Μεγαλόσχημη), γ) Ηγουμένη, δ) Κουρά, ε) Πρόγραμμα, στ΄) Διακονήματα, ζ) Αμφίεση
Κατ’ οίκον μοναχές
Κατάλογος Γυναικείων Μοναστηριών σε Λειτουργία
