Εισερχόμενος κάποιος στην κοινότητα Σιά, κι αφού διανύσει περίπου μισό χιλιόμετρο, στη δεξιά πλευρά, ακριβώς δίπλα από το κοινοτικό κοιμητήριο, ένας αγροτικός δρόμος, που στο μεγαλύτερο μέρος του είναι χωμάτινος, θα σε οδηγήσει σε μια ερημική τοποθεσία, στην οποία σώζεται η ασκητική σπηλιά του τοπικού Αγίου Ιωάννη του καλούμενου Σπηλαιώτη. Για τον Όσιο Ιωάννη θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο επόμενο κείμενο που ακολουθεί.
Αξίζει ν’ αναφερθεί πως το τοπίο του ξωκκλησιού κι η πλάση μέσα στην οποία περιβάλλεται, είναι αξιοζήλευτα σχεδόν από κάθε άποψη. Πευκόφυτα βουναλάκια, ξεχερσωμένη σπαρμένη γη, ποτάμι με πλούσια, καταπράσινη και λουλουδιασμένη χλωρίδα και διάφορα είδη ντόπιας πανίδας, στήνουν ολόχρονα γιορταστικό πανηγύρι, μέσα σε μια γλυκιά ερημιά, μακριά από την καθημερινή ανθρώπινη παρουσία.
Εδώ κι αρκετά χρόνια οι πιστοί χριστιανοί της κοινότητας Σιά, έκτισαν ξωκκλήσι σε παρακείμενο χώρο – μερικά μέτρα δυτικά της σπηλιάς – το οποίο αφιέρωσαν στον τοπικό άγιο τους. Αργότερα, είτε με την κατεδάφιση του ναού, είτε μετά από αναπαλαίωση του, γι’ άγνωστους λόγους αφιερώθηκε στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Μετά από κάποιες έρευνες που έγιναν στα πρόσφατα χρόνια, αλλά κι από ευρήματα – στην σπηλιά βρέθηκε παλιό εικόνισμα με την ονομασία του Αγίου Ιωάννη, το οποίο μετά από κατάλληλη συντήρηση – εξακριβώθηκε από επιγραφή που φέρει, ότι ανήκει στον Σπηλαιώτη κι έτσι διαλύθηκε κάθε αμφιβολία που υπήρχε ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής, για την ταυτότητα του οσίου όσο και του ξωκκλησιού.
Το εκκλησάκι που σώζεται κατερειπωμένο κοντά στις όχθες του χειμάρρου «Μερσίνη», θεωρείται κτίσμα του 19ου αιώνα και δεν καταβλήθηκαν προσπάθειες αναπαλαίωσής του. ΄Ηταν κτισμένο σε αργολιθοδομή, με μεγάλες ηφαιστιογενείς πέτρες και μικρά χαλίκια. Η στέγη του θα ήταν μάλλον επίπεδη κι όπως μαρτυρείται από τα εκεί χαλάσματα, ήταν κατασκευασμένη από βολίκια, καλάμια και κυπριακά κεραμίδια, στερεωμένα με χωματοπηλό. Έφερε μια είσοδο στη δυτική πλευρά και σε κάποιο στάδιο, τουλάχιστον οι εσωτερικοί του τοίχοι, καλύφθηκαν με γύψινο επίχρισμα.
Οι χωρικοί δε θέλησαν να επιδιορθώσουν το ναό, αλλά οικοδόμησαν νεότερο, πάνω σ’ ένα μικρό ύψωμα, μερικές δεκάδες μέτρα βορειότερα του ερειπωμένου. Ο καινούριος ναός κτίστηκε με αρκετά μεγάλους πωρόλιθους, ορθογώνιου σχήματος. Έχει αμφικλινή ξύλινη στέγη καλυμμένη με κεραμίδια. Φέρει δυο εισόδους, μια στα δυτικά και μια στα βόρεια. Στη μέση της νότιας πλευράς υπάρχει παράθυρο και μικρή είσοδος στο μέρος όπου είναι το Άγιο Βήμα. Στη δυτική άκρη της οροφής, ψηλότερα της δυτικής εισόδου, κατασκευάστηκε μικρό, καμαρωτού σχήματος καμπαναριό, που φέρει ορειχάλκινη καμπάνα.
Πολύ όμορφο φαίνεται το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι του ναού, το οποίο κοσμείται με έξι μεγάλες προσκυνηματικές εικόνες. Σε ειδικά κατασκευασμένο σιδερένιο προσκυνητάρι, που είναι στημένο στη μέση του ναού, τοποθετήθηκαν οι εικόνες των Αγίων Ιωάννη Θεολόγου και Αγίου Ιωάννη Σπηλαιώτη. Ο Άγιος Ιωάννης Σπηλαιώτης παρουσιάζεται ολόσωμος, κρατώντας στο δεξί του χέρι Σταυρό και στο αριστερό του ειλητάριο. Πάνω στο ειλητάριο είναι γραμμένο θρησκευτικό απόφθεγμα, το οποίο υπάρχει και πάνω στην παλιά εικόνα του Σπηλαιώτη. Καταγράφεται με την ακόλουθη διάταξη:
Η ΕΛΠΙΣ ΜΟΥ
Ο ΠΑΤΗΡ, ΚΑΤΑΦΥΓΗ ΜΟΥ
Ο ΥΙΟΣ, ΣΚΕΠΗ ΜΟΥ
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟ ΑΓΙΟΝ
ΤΡΙΑΣ ΑΓΙΑ
ΔΟΞΑ ΣΟΙ
Η μικρή Αγία Τράπεζα είναι κατασκευασμένη από μάρμαρο. Στον κυρίως ναό υπάρχει παγκάρι, Αναλόγιο και μερικά στασίδια.
Λίγα λόγια για τη ζωή του Αγίου Ιωάννη του Σπηλαιώτη
Ο Άγιος Ιωάννης ο ονομαζόμενος Σπηλαιώτης, πιθανόν να ήταν ένας από τους Αλαμάνους αγίους, που ήρθαν στην Κύπρο, την περίοδο κατάληψης των Αγίων Τόπων από τους Άραβες. Όπως είναι γνωστό, οι Άραβες Οθωμανοί καταδίωξαν σε μεγάλο βαθμό τους χριστιανούς και ιδιαίτερα τους μοναχούς που ζούσαν τότε στην Αγία Γη. Πολλοί από εκείνους τους καταδιωγμένους μοναχούς βρήκαν καταφύγιο στην Κύπρο. Κατευθύνθηκαν σε διάφορες περιοχές αναζητώντας είτε μοναστήρια για να εγκαταβιώσουν, είτε κάποιο ησυχαστικό μέρος για ν’ ασκητέψουν.
Ο Κύπριος χρονικογράφος Αρχιμανδρίτης Κυπριανός, στο έργο του «Ιστορία χρονολογική της νήσου Κύπρου» σημειώνει πως στην περιοχή του χωριού Λυθροδόντας, ασκήτεψαν μερικοί «από τους ξένους οπού εκατοίκησαν εις την Νήσον» όπως οι Ιωσήφ, Φράσης, Ευτύχιος, Θέλθας και Ιωάννης. Φαίνεται πως ο Ιωάννης, ήταν ο ασκητής της σπηλιάς έξω από το χωριό Σια.
Ο ασκητής επέλεξε μια ήσυχη περιοχή, δίπλα από ένα μικρό χείμαρρο που καλείται «Μυρσίνη». Εκεί βρήκε ή δημιούργησε μια σπηλιά, πάνω σ’ ένα βραχώδες τοπίο. Η σπηλιά είναι μικρών διαστάσεων, έχει μήκος περίπου δυο μέτρα, άλλα τόσα πλάτος κι ενάμισυ μέτρο ύψος. Ο Ιωάννης διαμόρφωσε το χώρο όπως έκρινε ο ίδιος, φτιάχνοντας μέσα το στρώμα του, ένα μικρό, ορθογώνιου σχήματος, λαξευμένο πέτρωμα, όπως συνήθιζαν οι πολίτες του βραχώδους ασκητισμού. Ο όσιος πιθανόν να μη ζούσε ολόχρονα μέσα στη σπηλιά, αλλά να είχε και άλλη διαμονή, σε γειτονικό οικισμό ή μοναστήρι. Η σπηλιά όπως είναι διαμορφωμένη, υπήρχε από τα πολύ παλιά χρόνια και οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών, κρατούσαν άσβεστη στη μνήμη τους την παράδοση, όπως την παρέλαβαν από τους προγόνους τους. Και η θρησκευτική αυτή παράδοση, αναφέρει ότι μέσα στη συγκεκριμένη σπηλιά έζησε κάποιος ασκητής, που ονομαζόταν Ιωάννης. Δεν μας είναι γνωστό, κατά πόσο γνώριζαν πως επρόκειτο για τοπικό ασκητή, αφού δε διασώζεται τίποτε γραπτό, σχετικό με τον αναφερόμενο άγιο. Κάποια κείμενα μιλούν με ασάφεια για ορισμένους ερημίτες, που ασκήτεψαν σε διαφορετικές τοποθεσίες, στη γεωγραφική έκταση τεσσάρων με πέντε οικισμών της ευρύτερης περιοχής. Αλλά και να γνώριζαν κάτι τέτοιο, με τον καιρό αυτό ξεχάστηκε. Μάλλον από αμάθεια, οι χωρικοί υπέθεσαν πως ο σπηλαιώτης μοναχός, ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, προς τιμή του οποίου αφιερώθηκε – έστω για κάποια περίοδο – το ξωκκλήσι που κτίστηκε δίπλα από τη σπηλιά.
Φως γύρω από τον όσιο, έδωσαν μεταγενέστερες αποκαλύψεις, όπως ένα παλιό εικόνισμα αρκετά κατεστραμμένο, πάνω στο οποίο όμως είναι γραμμένο το όνομα του Αγίου Ιωάννη και δυσανάγνωστο το επίθετο του, αφού φθάρηκαν μερικές λέξεις. Αναγράφεται στο εικόνισμα: «Ο Άγιος Ιωάννης ο Σ…Α…ΤΗΣ.» Το επίθετο του αγίου ερμηνεύτηκε ως ΣΠΗΛΑΙΩΤΗΣ κι έτσι επικράτησε και στο κυπριακό αγιολόγιο.
Θαύματα του Αγίου Ιωάννη του Σπηλαιώτη
Η ασκητική παρουσία του αγίου στο χώρο της σπηλιάς, έξω από το χωριό Σιά, βεβαιώνεται και μέσα από κάποια θαύματα, που έγιναν σε άτομα που υπέφεραν από κάποιες παθήσεις. Τα θαύματα αυτά είναι καταγραμμένα στο βιβλίο του μοναχού Βλάσιου Σταυροβουνιώτη, «Πατερικόν της νήσου Κύπρου – Άγιοι Ασκητές και Σπήλαια της Κύπρου». Τα μεταφέρουμε εδώ, γραμμένα με το δικό μας τρόπο, χωρίς ν’ αλλοιωθούν καθόλου τα γεγονότα:
Ένας κάτοικος του γειτονικού με τη Σια, χωριού Λύμπια, έπεσε θύμα τροχαίου δυστυχήματος που συνέβηκε στον παλιό αυτοκινητόδρομο Μοσφιλωτής – Αλάμπρας, κοντά στο γεφύρι που ο δρόμος του οδηγεί προς το ξωκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Σπηλαιώτη. Συνεπιβάτες του οδηγού κατά την ώρα του δυστυχήματος, ήταν και τα δυο ανήλικα παιδιά του, τα οποία τραυματίστηκαν ελαφρά, σε κάποια μέρη του σώματος τους. Την ώρα που γινόταν το δυστύχημα, ο κάτοικος Λυμπιών, είδε ένα φωτεινό γέροντα με κάτασπρη γενειάδα, να αρπάζει τα δυο παιδάκια και να τα σηκώνει από τη θέση τους, θέλοντας να τα προστατέψει. Πράγματι τα τραύματα των παιδιών αποδείχτηκαν επιπόλαια. Αργότερα ο ευσεβής αυτός χριστιανός πληροφορήθηκε πως πολύ κοντά από το σημείο όπου του συνέβη το δυστύχημα, βρίσκεται το εκκλησάκι του Οσίου Ιωάννη του Σπηλαιώτη. Ο ευσεβής χριστιανός μετέβηκε και προσκύνησε την εικόνα του αγίου κι άναψε το κερί της ευχαριστίας του, για τη θεία προστασία που έτυχαν τα μέλη της οικογένειας του.
Ένα δεύτερο θαύμα είναι η θεραπεία ενός νέου από τα Κοκκινοχώρια, ο οποίος υπέφερε σοβαρά με την σπονδυλική του στήλη, ύστερα από ατύχημα που του συνέβηκε κατά τη διάρκεια της εργασίας του. Συγκεκριμένα ο άνθρωπος αυτός, ενώ εργαζόταν σε οικοδομική εργασία, έπεσε στο έδαφος από μεγάλο ύψος, με αποτέλεσμα να παραμείνει ακίνητος και να υποφέρει. Ένα βράδυ παρουσιάστηκε στον ύπνο του ο άγιος Ιωάννης ο Σπηλαιώτης και του είπε:
– Έλα στο σπήλαιο μου και ξάπλωσε στο κρεβάτι μου και θα γίνεις καλά.
Ο Κοκκινοχωρίτης αφού πήγε στη Σια και πληροφορήθηκε το μέρος όπου ασκήτεψε ο Ιωάννης, οδηγήθηκε προς τα εκεί και σαν έφτασε στη σπηλιά, έκανε όπως τον συμβούλεψε στο όνειρο του ο άγιος. Όταν ξάπλωσε στο πέτρινο κρεβάτι που χρησιμοποιούσε ο όσιος, επικαλέστηκε τη βοήθεια του και όταν σηκώθηκε, με μεγάλη του χαρά, διαπίστωσε πως το πρόβλημα του ξεπεράστηκε. Δεν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία πως η θεραπεία του νέου, έγινε με τη βοήθεια του Οσίου Ιωάννη του Σπηλαιώτη.
Ένα τρίτο θαύμα που έγινε από τον Όσιο Ιωάννη, είναι η θεραπεία λευχαιμικού παιδιού από τον Κόρνο. Όταν οι γονείς του παιδιού αντιλήφθηκαν, πως οι γιατροί, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που κατέβαλαν, δεν μπόρεσαν να του προσφέρουν ουσιαστική θεραπεία στο πρόβλημα του, εναπέθεσαν τις ελπίδες τους στον Άγιο Ιωάννη τον Σπηλαιώτη, του οποίου επικαλέστηκαν τη βοήθεια. Προσέτρεξαν στον άγιο με πίστη, ευλάβεια και ταπείνωση. Και ο άγιος τους δέχτηκε, τους αγκάλιασε και τους έδωσε το πολυπόθητο. Το παιδί τους θεραπεύτηκε κι επανήλθε στη πρότερη φυσιολογική του κατάσταση.